امروزه ساخت مراکز خرید در دنیا با سرعت چشمگیری رو به افزایش است و علت این افزایش را می توان تنوع در امکانات و خدمات گسترده ای که مراکز خرید فراهم آورده اند جستجو کرد. از خدماتی مثل پارکینگ گسترده و راحت گرفته تا تفریحات و سرگرمی هایی که امروزه در مراکز خرید جانمایی می شوند.
صنعت ساختمان به طور میانگین چیزی حدود 42 % از سرانه مصرف انرژی را به خود اختصاص داده چرا که متاسفانه سرمایه گذاران، طراحان و عموم مردم در اغلب موارد تنها در گیر جنبه های زیبایی و ایجاد شکوه و جلال هرچه بیشتر پروژه به هر قیمتی هستند و جنبه های محیطی و کیفی را نادیده می گیرند. اما می دانیم یک طراحی اصولی و امروزی باید با در نظر گرفتن معظلات روز دنیا بهترین فرم و تصویر را از خود ارائه دهد. معماری، ملزم به رعایت جنبه های زیبایی شناسی، اصول پایدار، کیفیت فضای داخلی و تعامل با محیط پیرامون خود است و دراین صورت است که می تواند حرفی برای گفتن به جهانیان داشته باشد.
در این مقاله میخواهیم به بررسی یکی از عوامل تاثیر گذار در طراحی مراکز خرید بپردازیم.
Skylight یا نورگیر های گسترده سقفی :
نورگیرهای طبیعی یکی از رایج ترین ابزار تامین نور طبیعیِ فضاهای مشاعات و راهروهای ارتباطی و … در مراکز خرید می باشند که بر کیفیت داخلی پروژه نیز تاثیر چشمگیری دارند. هرچه نور طبیعی در فضا بیشتر تامین شود آسایش محیطی رو به افزایش و مصرف انرژی رو به کاهش می رود، نتایج نشان میدهد وجود یک اسکای لایت در فضای مراکز خرید میتواند تا 50% مصرف انرژی را در طول روز کاهش دهد.
تاثیر دیگر آن بر روی واکنش بصری افراد است. هرچه حضور نور طبیعی در فضا بیشتر باشد تجربه ی افراد از گردش در فضا، کیفیت بالاتری خواهد داشت. ایجاد یک حس روشنایی مطلوب که منجر به تمایل بیشتر افراد برای گردش گسترده تر در فضا و صرف وقت بیشتر خواهد بود.
نکته تکمیل کننده در کنار درنظر گرفتن نورگیر سقفی، استفاده از متریال های مناسب در طراحی فضاهای داخلی است. متریال های درخشان با قدرت انعکاس نور بیشتر می توانند به روشنایی بیشتر فضا کمک کنند.
تحقیقات گسترده در این زمینه، نشان می دهد میزان نوری که از طریق نورگیر های سقفی تامین میشود به مراتب خیلی بیشتر از میزان نوری است که از طریق پنجره ها تامین می شود. ضمن اینکه در طراحی داخلی یک مرکز خرید خبری از پنجره، در اغلب فضاها نیست و راهکار ورود نور مناسب ، نورگیر های سقفی هستند که می توانند بسیار کارامد تر از پنجره ها یا نورگیر های دیواری عمل کنند.
در کنار مزایای نورگیر های سقفی باید این نکته را در نظر داشت که در مناطق گرم و خشک که نور خورشید مدت طولانی تر و با گرمای بیشتری می تابد این مسئله می تواند مشکل ساز باشد. اما راهکار چیست؟
استفاده از نورگیر های گنبدی و همچنین متریال های با ضریب حرارتی پایین تر در ساخت آن میتواند تا حد زیادی از میزان گرمای وارده به محیط جلوگیری و نور روز را تامین کند…
با جانمایی یک نورگیر سقفی در فضای شاپینگ سنتر، فضاهای داخلی از نظر دریافت نور و پخش آن به چند دسته تقسیم می شوند. در تصویر زیر آنالیز نوری یک مرکز خرید را مشاهده میکنید که توسط نرم افزارهای شبیه ساز صورت گرفته و طبقات مختلف و نقاط مختلف پلان را از نظر میزان نور دریافتی دسته بندی میکند.
همانطور که در تصویر آنالیز شده پیداست در هر پلان فضاها از نظر کیفیت نور دریافتی با یکدیگر متفاوت اند که این مسئله، مطلوب نیست و میبایست این اختلاف نور در فضا به حداقل ممکن برسد. فضاهایی که با لکه صورتی مشخص شده اند ماکزیمم دریافت نور و انرژی را دارند و اصطلاحا آنها را لکه های overlight یا فوق روشن مینامیم و به ترتیب رنگها از قرمز تا آبی این شدتِ دریافت کمتر می شود به گونه ای که همانطور که در تصویر پیداست راهرو های حرکتی رنگ آبی دارند و درصد دریافت نور در آنها بین 10 تا 30 درصد می باشد. نکته ای که در طراحی حائز اهمیت است این است که هرچه اختلاف شدت روشنایی در فضاهای داخلی یک مرکز خرید کم تر باشد کیفیت فضایی به مراتب بسیار بیشتر خواهد بود و کیفیت فضایی بیشتر منجر به ایجاد حس مطلوب تر و گردش بیشتر مخاطب در فضا خواهد شد.
در تصویر زیر همان پلان از نظر سطح دریافت نور بهینه سازی شده و همانطور که مشاهده می شود پراکندگی نقاط صورتی رنگ در پلان کاهش یافته است .
بهتر است بدانیم علاوه بر تعدد این نقاط نحوه قرارگیری آنها در پلان نیز حائز اهمیت است. اینکه کاربری و سطح تردد سنجیده شود و با درنظر گرفتن این انالیز های نوری، کاربری ها و سیرکولاسیون ها طراحی شوند و شکل بگیرند.
با توجه به مطالب بیان شده میبایست در طراحی یک مرکز خرید یا مجتمع تجاری همواره این نکته را در نظر داشته باشیم که ورود نور طبیعی و تابش آن بر سطح مشاعات از عوامل اصلی کیفیت یک پروژه ی موفق به حساب می آید و عواملی همچون ارتفاع نورگیر، ارتفاع گنبد نورگیر(در صورت گنبدی بودن)، چیدمان فضاها و انتخاب متریال های متناسب میتواند در کیفیت نور ورودی بسیار تاثیر گذار باشد.
ترجمه شده از:
Wessam El-Abd,Basil Kamel, Moemen Afify, Medhat Dorra ,2018.Assessment of skylight design configurations on daylighting performance in
shopping malls
