ازگذشته تاکنون در ساختمان های اداری معمولی و سنتی شاهد حضور بخش های درمانی و مطب های مختلف پزشکی بوده ایم . گاهی این ساختمان ها کمی تخصصی تر ساخته می شدند و یا گاهی برای برنامه های واگذاری آنها رویکرد تمرکز بر کاربر پزشکی در نظر گرفته می شد که در آخر آن ساختمان اداری را به یک ساختمان پزشکان تبدیل می کرد .
اما در سال های گذشته در فضای املاک و مستغلات بین المللی شاهد ایجاد کانسپت متفاوتی در غالب Medical office buildings هستیم . ساختمانی که نه می توان گفت درمانگاه است ( clinic ) و نه بیمارستان ( hospital ) بلکه هنوز یک ساختمان اداری است با رویکردی درمانی ولی عملا درمانگاه یا بیمارستانی است در مقیاسی کوچکتر اما مدرن .
در سال 2016 میزان هزینه های درمانی صورت گرفته در ایالات متحده 3.4 تریلیون دلار بوده است و این رقم در سال 2025 به 5.5 تریلیون دلار خواهد رسید .
از سوی دیگر colliers international گزارشی را در خصوص میزان خالی بودن ساختمان medical office را حدودا کمتر از 7.5 درصد عنوان کرده است و تقاضای جهانی برای این مدل از ساختمان های اداری-درمانی را رو به افزایش می بیند .
انواع مراقبت درمانی
برای طرح ریزی هر طرح ساختمانی درمانی ابتدا باید انواع فعالیت های درمانی را از نگاه تخصصی بررسی کنیم، در حالت کلی متناسب با وضعیت بیمار رفتار درمانی به بخش های زیر تقسیم بندی می شود :
- Primary Care
بیشتر مردم با مراثبت های اولیه آشنا هستند این فعالیت ها شامل اقدامات ضروری اولیه در هنگام مراجعه بیمار است . معمولا پزشکان عمومی در مطب های خود افرادی که دارای علائم اوله برخی بیماری های مختلف مثل سرماخوردگی، آنفولانزا ، شکستگی استخوان یا حساسیت های پوستی هستند را معاینه و درمان می کنند . به این نیازهای درمانی Acute medical problem هم گفته
می شود . افرادی که به شما خدمات درمانی ارائه می دهند پزشکان، پرستاران، ماما، بهیار و … می باشند . فضاهای مورد نیاز این نوع خدمات نیز دارای گستره عمومی تری خواهند بود ، مثلا تعدادی اتاق با کاربری مشخص و فضای انتظار متناسب با ابعاد مورد نیاز پاخور مرکز درمانی موجود.
- Secondary Care: Specialists
زمانی که مراقبت های فنی و دانش پزشکی مورد نیاز برای درمان بیمار از مرحله عمومی خارج شود نیاز به مراجعه به دکتر متخصص می باشد . در این حالت برای بررسی هرچه بهتر وضعیت بیمار به برخی امکانات و تجهیزات پزشکی خاص نیاز می شود . بررسی های سونوگرافی و یا x-ray جزو مولردی می باشند که پزشک متخصص به آن برای تشخیص بهتر نیاز خواهد داشت .
- Tertiary Care and Hospitalization
در موارد حاد پس از تشخیص ضرورت، نیاز به درمان در بخش های تخصصی یا بیمارستانی خواهد بود، مراقبت های خاص و یا حتی ICU یا سایر بخش های درمانی تخصصی که به طور بدیهی نیاز به فضاهای تخصصی تر هم خواهند داشت مثلا اتاق عمل نیازمند استانداردهای بسیار دقیقی در حوزه مکانیکال و الکتریکال خواهد بود .
انواع ساختمان های درمانی
به طور کلی ساختمان های درمانی را بر اساس نوع خدمات ارائه شده برای مشتریان به سه دسته کلی زیر تقسیم بندی می نماییم :
- Wellness Centers
- Healthcare Centers
- Hospitals
امروزه با افزایش توجه مردم به سلامت و تندرستی خود، اهمیت حوزه wellness در سبک زندگی مردم بیشتر شده است همین موضوع موجب افزایش و گسترش ساختمان های ولنس سنتر و ارئه دهنده خدمات ولنس در دنیا شده است . فضاهایی مانند باشگاه، اسپا ماساژ و فروشگاه مواد غذایی ارگانیک در این دسته قرار می گیرند .
ساختمان های Clinical و Healthcare center در لایه دوم ساختمان های ارائه دهنده خدمات درمانی قرار می گیرند .
مدیکال آفیس ها را نیز باید در این لایه دوم بررسی کرد .
ویژگی ها
ویژگی های مدیکال آفیس ها بر اساس کارکرد و الگو رفتاری مخاطبان آنها متفاوت خواهند بود. یکی از عوامل اصلی تاثیرگذار سایز ساختمان ها می باشد که تصمیم گیرنده گستره خدمات قابل ارائه در این ساختمان ها خواهد بود . اما به طور کلی مواردی وجود دارد که در اکثر ساختمان های مدرن مدیکال آفیس باید در نظر گرفته شود :
- لوکیشن
- دموگرافی بیماران
- نوع ساختمان
- فضاهای مورد نیاز
- امکانات و خدمات بیماران
- طراحی
- لوکیشن
مانند سایر املاک و مستغلات مهمترین ویژگی یک ساختمان مدیکال آفیس خوب لوکیشن آن است . به طور کلی برای ساختمان های درمانی میزان دسترسی 30 دقیقه ای کلونی های جمعیتی را برای یک بیمارستان در محله در نظر می گیرند. اما در لایه دوم ساختمان های درمانی دسترسی مطلوب از نقاط مختلف شهری به یک مرکز درمانی مدیکال آفیس بسیار مهم است . از سویی باید در نظر داشت بخشی از مخاطبان این ساختمان ها را به طور احتمالی سالمندان تشکیل خواهند داد لذا دسترسی به شریان های اصلی و حمل و نقل عمومی برای یک چنین ساختمانی مهم است . از طرفی اگر امکانات زیرساختی درمانی مانند آزمایشگاه و یا پرتونگاری در ساختمان وجود ندارد باید محل پروژه به چنین امکاناتی نزدیک باشد .
- دموگرافی بیماران
در ادامه مطلب قبلی که موضوع سالمندان مطرح شد لازم است بدانیم برخی ساختمان های مدیکال آفیس دارای برنامه ریزی بر روی سنین خاصی هستند مثلا یک مرکز مختص سالمندان یا مرکز تخصصی برای کودکان به همین جهت با شناخت نوع مخاطب نوع طراحی های ساختمان نیز تغییر می کند . صرف نظر از طراحی داخلی برخی فضاهای زیرساختی نیز مانند مسیر ها رفت و آمد و سرویس های بهداشتی متناسب نیاز سالمند و یا کودکان تغییر می کند .
- نوع ساختمان
نوع ساختمان نیز در برنامه ریزی های مدیکال آفیس تاثیرگذار خواهد بود مثلا ساختمان های فراخ 5 طبقه امکان استفاده از فضاهای باز و یا محوطه سازی را فراهم می کنند ولی برج ها دارای محدودیت هایی از سوی دیگر کلاس A یا کلاس B بودن خدمات اداری برای مطب ها مهم خواهد بود .
- فضاهای مورد نیاز
با توجه به این که در ساختمان های مدیکال افیس در لایه های عمومی و تخصصی به بیماران خدمات درمانی ارائه می شود اهمیت وجود برخی فضاهای درمانی بالا می رود مثلا اتاق عمل سرپایی، اتاق ماموگرافی، سونوگرافی، آزمایشگاه تخصصی و حتی در برخی موارد وجود پرتونگاری نیز در ساختمان طیف وسیعی از نیازهای درمانی بیمار را در ساختمان پاسخ می دهد .
- امکانات و خدمات بیماران
جدای از تجهیزات پزشکی مانند مجموعه دندان پزشکی و یا آزمایشگاهی که می تواند هم زمان و یکجا مجموعه نیازهای درمانی یک خانواده را پاسخ بدهد، نیاز به برخی فضاهای رفاهی در این ساختمان ها وجود دارد تا هم پزشکان و هم مراجعان بتوانند از آن استفاده کنند مثلا کافه، لانژ، اتاق استراحت عمومی برای همراهان، اتاق نگهداری موقت کودکان ، پارکینگ مناسب و … بر ارزش ملک درمانی می افزاید .
- طراحی
حوزه طراحی ساختمان medical office building ( MOB ) را باید حد میانه ای بر طراحی ساختمان اداری شاخص و مدرن در عین حال مبتنی بر دستورالعمل های پزشکی و درمانی دانست .
طراحی ساختمان های MOB موجب جذابیت بیشتر انها برای مخاطب چه پزشکان و چه بیماران خواهد شد . لذا باید جدیدترین ترند های روز دنیا در طراحی املاک اداری را در این ساختمان ها استفاده کرد .
توجه به USER EXPERIENCE در بخش های مختلف ساختمان ضروری است و باید در زمان طراحی مدام پرسید چه چیزی این ساختمان را در عین کاربردی تر کردن متفاوت تر خواهد ساخت ؟
هویت قوی، فضاهای عمومی، نور طبیعی و معماری پایدار
هویت قوی
این ساختمان را باید بر مبنای ویژگی های خاصی مثل متریال متفاوت، فرم خاص و یا المان هایی که به آن شخصیتی یونیک بدهد طراحی کرد. بهسازی ویژگی های بصری ساختمان می تواند نقش مهمی در جذب مخاطب داشته باشد .
فضاهای عمومی
یکی از بخش های مهم در طراحی ساختمان اداری توجه به فضاهای عمومی و امکانات رفاهی در محیط های باز است . توجه به ایجاد پلان های گسترده و باز با برنامه ریزی دقیق مسیرهای حرکت بیماران و تجربه شخصی آنها از محیط می تواند سیرکولاسیون داخلی را تقویت کرده و در عین حال مخاطب احساس راحتی در فضاهای نشیمن و اتاق های انتظار داشته باشد .
نور طبیعی
نور طبیعی یک المان اثبات شده در افزایش کارایی و سلامت و تندرستی جسمی و روحی بیماران و کادر درمان در مراکز پزشکی می باشد . نور به همراه متریال مناسب می تواند جذابیت های محیط درمانی را افزایش دهد و استرس و اضطراب بیماران را به هنگام حضور در مرکز پزشکی کاهش دهد .
معماری پایدار
معماری سبز نیز می تواند جزو المان های کاربردی در تلطیف فضاهای درمانی باشد . نه فقط استفاده از پوشش گیاهی مثل فلاورباکس بلکه با تمرکز بر روی میزان کیفیت تهویه مطبوع، دستگاه های اکسیژن ساز و استفاده از سیستم های انرژی تجدید پذیر به بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان درمانی کمک کرد .
تاثیر وجود MOB در یک ساختمان Mixed-use
از انجایی که توجه مردم به مسائل سلامتی و تندرستی روز به روز در حال افزایش می باشد و اهمیت wellness در بخش های مختلف زندگی مردم بیشتر شده است مردم به بحث های درمانی خود وقت بیشتری اختصاص می دهند . از سوی دیگر با افزایش طول عمر مردم درگیری های انها با بیماری های مزمن بیشتر خواهد بود لذا آنها زمان بیشتری را نسبت به گذشته در مراکز درمانی سپری خواهند کرد .
به همین جهت یکی از ترندهای مورد استقبال در پروژه های چندمنظوره حضور بخش های درمانی، نه از جنس درمانگاهی یا بیمارستانی، بلکه از نوع مدیکال آفیس ها در این پروژه ها است .
یکی از ویژگی های ساختمان های مدیکال آفیس اشتراک امکانات و خدمات رفاهی برای مجموعه متنوعی از پزشکان است که در قالب طرح های Shared Medical Appointment (SMA ) بنا می شوند . یک بخش پذیرش برای تعدادی پزشک با تخصص های مختلف دارای یک سری امکانات خواهند شد .
